Бичлэг тандагчУргамлын ургалтыг зогсоогч генийг нээжээ
Ургамлын генийн бүтцэд байдаг, өдрийн цагт ургалтынх нь явцыг зогсоодог 3 төрлийн генийг эрдэмтэд олж илрүүлжээ. Эдгээр генийн идэвхжих явцыг «залуурдаж» чадсанаар түргэн ургадаг таримал ургамлын шинэ сортыг гарган авах боломжгой болно гэж “HeU43″ /Nature/ сэтгүүлд бичсэн байна.
Аливаа ургамлын амьтдаас ялгарах шинж бол амьдрах бүхий л хугацаандаа ургаж «өссөөр» байдагт оршино.
Гэхдээ энэ үйл явц нь үе үе тасалддаг ажээ. Ургамал нь үүр цайхын өмнөх идэвхтэй ургалтын богинохон үеийг өнгөрүүлсний дараагаар харьцангуй урт хугацаагаар “амралтын” байдалд ордог гэнэ. Харин эрдэмтэд ургамал шөнийн цагаар идэвхтэй ургадгийн учрыг бүрэн тайлж чадаагүй байгаа юм. АНУ-ын Сан-Диего хот дахь Калифорнийн Их сургуулийн эрдэмтэн Стив Кейгийн удирдсан биологчдын баг дээрх процессыг удирдан залуурддаг генүүдийг олж илрүүлсэн байна.
Эрдэмтэд судалгаа хийхдээ, бүхий л амьд организм “биологийн цагтай” байдаг гэдгийг иш үндэс болгожээ. Тэд байцааны нэгэн төрөл болох арабидопсисын навчин дахь генийг өдрийн болон шөнийн цагаар судалсны үндсэн дээр дээрх дүгнэлтийг хийсэн байна. Арабидопсис нь генийн бүтцийн хувьд энгийн тул ген судлаачид лабораторийн судалгаандаа ашигладаг ажээ.
Энэ байцааны “биологийн цагийг” нь уг ургамлын эс доторх ELF3, ELF4, LUX гэсэн генүүдийн тусламжтайгаар нийлэгждэг хосолмол гурван уураг “зохицуулдаг” болохыг судлаачид тогтоосон байна. Эхний хоёр генийн ажиллагаа алдагдсан тохиолдолд ургамал эрт цэцэглэж, иш шилбэ нь гажиж тахийдаг ажээ. Харин LUX гэдэг ген ямар үүрэгтэй болох нь хараахан тогтоогдоогүй байна.
Дээр дурдсан гурван уураг нь молекулын түвшинд нэгэн цогц нэгдэл болдог бөгөөд үдшийн бүрий болохын алдад бөөгнөрөл нь дээд цэгтээ хүрдэг гэнэ. Энэхүү нэгдлийг эрдэмтэд “Шөнийн уургийн иж бүрдэл” гэж нэрлэсэн ба ургамлын ургалтыг идэвхжүүлэгч үндсэн 2 төрлийн уургийн үйл ажиллагааг хорьж зогсоодог байна. Эдгээр хоёр уураг нь PIF4, PIF5 гэсэн генүүдийн оролцоотойгоор бий болдог ажээ.
“Энэхүү уургийн нэгдэл нь ургамлын өсөлтийг зогсоогч нэг ёсны “тоормос” болдог. Эдгээр генүүдийг нэгийг нь бид “ажиллагаагүй” болгоход ургамлын иш илүү хурдан ургаж байлаа” гэж судалгааг удирдсан эрдэмтэн Кей ярьж байна. Шөнө дундын алдад ургамал илүү хурдан ургадаг учир нь өдрийн цагаар хуримтлуулсан тэжээлийн бодисоо хэрэглэхэд нь дээр дурдсан горим дөхөмтэй байдаг байх гэж эрдэмтэд үзэж байна.
Ургалтын явцыг саатуулдаг “тоормос генүүдийн” идэвхжлийг залуурдаж чадсанаар түргэн ургадаг таримал ургамлын шинэ сортуудыг гарган авах боломжтой болно гэж судалгааны багийнхан үзэж байна.
Зочин хэзээ бичсэн: 21:23, 2016-11-23 | |